Эрийн гурван наадмаар зүлэг ногоон талдаа сайхан наадаарай!

6-р сарын 11-нд 300 дахь тахь хэмээн тэмдэглэгдсэн унага Dorothee гүүнээс мэндэлжээ. Энэ нь Пржевальскийн адууг энэ нутагт сэргээн нутагшуулахад гарсан бас нэгэн чухал түүхэн үе болон тэмдэглэгдэж байна.

2020 оны 5-р сарын эцэс гэхэд ГИДЦГ-ын “Б” хэсэгт тахийн 26 унага аль хэдийн мэндэлсэн мэдээтэй байна. Энэ нь 2019 онд мэндэлсэн нийт тахийн талтай тэнцэх тоон үзүүлэлт юм. Тахийн тал дахь байгаль хамгаалагчид 2020 онд 60-70 унага мэндэлнэ гэсэн хүлээлттэй байна.

МИАТ компанийн эрхлэн гаргадаг сэтгүүлд Олон улсын тахь группын ерөнхийлөгч Райнхард Шнидригийн ярилцлага нийтлэгдсэн ба тэрээр ГИДЦГ-ын “Б” хэсэгт 1'000 гаруй Тахьтай болох хэтийн зорилгынхоо талаар өөрийн үзэл бодлыг хуваалцжээ. Цааш нь унших

Жамъяндоржийн Батсүх (оффис менежер / хөтөлбөрийн менежер), Хандам Цэрэнжав (маркетингийн менежер) нар Улаанбаатар хотод байрлах Олон улсын тахь группын Монгол дахь төлөөлөгчийн газарт ажиллаж байна. Эдгээр бүсгүйчүүд тус тусын салбартаа амжилттай ажиллаж туршлага хуримтлуулсан бөгөөд холбоо харилцааны ур чадвар сайн эзэмшсэн мэргэжилтэнүүд юм.

Байгаль хамгаалах ойлголт нь олон онцлог сэдвийг хамардаг бөгөөд үүн дундаас өөрийн амьдарч буй газар нутгийг хэрхэн хамгаалах талаар мэдлэгийг дээшлүүлэх нь чухал юм.

Говийн Их Дархан Цаазат Газрын“Б” хэсгийн байгаль хамгаалагчид орон нутгийн сургуулиудын сурагчдад хүрээлэн буй орчиныг хэрхэн хайрлаж хамгаалах талаар заавар зөвлөмж өгдөг.

Олон улсад нэр хүндтэй монгол эрдэмтэн, биологийн олон янз байдлыг хамгаалах чиглэлээр мэргэшсэн мэргэжилтэн Бадамжавын Лхагвасүрэн 2019 оны 8-р сарын 1-нд хүнд өвчний улмаас нас барав.Лхагва бол ШУА-ийн Ерөнхий ба туршилтын биологийн хүрээлэнгийн дэд профессор, тэргүүлэх зэргийн эрдэмтэн байв.Тэрээр нүүдлийн төрөл зүйлүүдийн конвенцийн (CMS) эрдэм шинжилгээний зөвлөлд ажиллаж, хөхтөн амьтдын нүүдлийн талаархи дэд бүтэц, хамгаалалтын хаалтын талаарх асуудлыг хөндсөн юм.Төмөр замын компани болон бусад оролцогч талуудтай олон жилийн турш ярьсны эцэст саяхан Монголын Төмөр замын хэсэг дэх хамгаалалтын хаалт зайлуулах зорилгоо биелүүлж, хулан болон Пржевальскийн адууны Төв Азид чөлөөтэй шилжин нүүдэллэх боломж бүрдэхэд үнэтэй хувь нэмэрээ оруулсан билээ.

2017 онд тэрээр Швейцарь улсад болсон Олон улсын тахь группын ирэх жилүүдэд хэрэгжүүлэх шинжлэх ухааны хөтөлбөр боловсруулах эрдэм шинжилгээний хэлэлцүүлэг семинарт оролцсон. Олон улсын тахь групп нь түүний гэр бүлд гүн эмгэнэл илэрхийлэхийн зэрэгцээ зэрлэг ан амьтдыг хамгаалахад түүний зориулсан нөр их хөдөлмөрийг бид мартахгүй гэдгээ илэрхийлж байна.

2019 оны 7-р сард нэлээд залуу хоёр тахь ГИДЦГ-ын Б хэсгийн зүүн хэсэг бүс нутагт идээшилж эхэлсэн бөгөөд ГИДЦГ-ын А хэсгийн бүс нутгийг чиглэн шилжин идээшилж байна.Тэд зам зуураа янз бүрийн усны цэгүүдээс ус ууж, тэр ч байтугай шинэ бэлчээрт идээшилхээр хатуу хучилттай замыг давсан байв.Одоо тэдний биеийн байдал сайн байна.

Энэ бол тахь сэргээн нутагшуулсан 27 жилийн хугацаанд тахь анх удаа өөрийн үл мэдэх хэсэгт, урт зайд шилжин нүүдэллэж байгаль хамгаалагчдад ажиглагдаж буй явдал юм. Энэ нь хэрэв бэлчээр болон амьдрахнөхцөл байдал сайн бол тэд өвөг дээдэс шигээ урт зайд идээшлэн нүүдэллэж дасан зохицож болохыг харуулж байна.

Энэ бол тахь 1960-аад оны үед зэрлэг байгальд устахаас өмнө байсан төрөлх зан байдалдаа бүрэн дасан зохицож байгаа алхам юм.

ГИДЦГ-ын Б хэсгийн Хамгаалалтын захиргааны байрны засварын ажлын хүрээнд Эрчим Электрик компани нь 10 кВт-ын нарны эрчим хүчний эх үүсвэрийн системийг 7-р сараас эхлэн хэрэгжүүлж эхэлсэн.Шинээр суурилуулсан нарны эрчим хүчний эх үүсвэрийн систем нь 2016 онд өрөмдсөн худгаас усыг шахах хангалттай хүчдэл гаргаж чаддаг.

Цаашлаад байшин болон ойр орчмын ажиллагсдын хоёр гишүүний гэрийг тогтмол цахилгаанаар хангадаг.Энэ бол тодорхой цаг хугацаанд хийгдэх засварын ажлуудын хамгийн эхэнд хийгдэж буй ажил юм.

Прагийн амьтны хүрээлэн Чехийн армитай хамтран Тахийн талд гурван гүүг дахин авчирсан бөгөөд тэд шинэ цаг уур, хоолонд дасан зохицохын тулд дасан зохицох талбайд 2020 оны хавар хүртэл байрлах болно.Тахийн генетикийн олон янз байдлыг нэмэгдүүлэх зорилгоор тахийг Европын нэн ховордсон төрөл зүйлүүдийн хөтөлбөр (EEP) –т оруулсан байдаг. Дээрх тахиудыг Добрежовт байрлах Прагийн амьтны хүрээлэнболон ВисенжнежСпринж-с тээвэрлэн авчирсан юм.

Амжилттай тээвэрлэлт хийсний дараа болсон жижиг ёслолын үеэр “Зоо Прага” нь тусгай хамгаалалттай газар болон тахийг ажиглах ажилд ашиглуулах зорилгоор ГИДЦГ-ын ажилтнуудад шинэ машин, зургаан мотоциклийг гардуулан хүлээлгэж өглөө.

ГИДЦГ-ын Б хэсэгт хэрэгжиж буйдээрх хоёр үйл ажиллагаа нь Олон улсын тахь группын ивээл дор зохион байгуулагдсан юм.

ГИДЦГ-ын Б хэсгийн Хамгаалалтын захиргаа болон Олон улсын тахь групп (ITG)-ын олон жил ажилласан ажлын үр дүн гарч 5-р сарын 2-ны өдөр Монголын парламент тусгай хамгаалалттай газрыг 9'000 км2-ээс ойролцоогоор хоёр дахин нэмэгдүүлэхээр шийдвэрлэв.Энэ бол Пржевальскийн адуу гэгдэх тахь болон шилжин суурьшсан бусад амьтдын амьдрах орчныг сайжруулахад гаргаж буй нэн чухал шийдвэр юм.

Энэхүү шийдвэрийг тусгай хамгаалалттай 21 газрын хэмжээг томсгох (мөн үүсгэн байгуулах) шийдвэрийн хамт гаргажээ.Ийнхүү Монгол Улс байгаль орчин, амьдрах орчныг хамгаалах чиглэлд маш чухал алхам хийлээ.

Энэ амжилтанд хувь нэмрээ оруулсан хүн бүрт талархал илэрхийлье!

МУ-ын ЗГ-ын өнөөдрийн хуралдаанаар:

Өргөтгөлөөр: - Говийн их “Б” хэсгийн дархан цаазат газрын өргөтгөл,
- Нөмрөгийн дархан цаазат газрын өргөтгөл,
- Монгол дагуурын “Б хэсгийн дархан цаазат газрын өргөтгөл,
- Отгонтэнгэрийн дархан цаазат газрын өргөтгөл,
- Дарьгангын байгалийн цогцолборт газрын өргөтгөл,
- Булган гол, Их онгогын байгалийн цогцолборт газрын өргөтгөл,
- Онгон таван булгийн байгалийн нөөц газрын өргөтгөл,

Шинээр: - Тэсийн гол, Булнайн нурууг байгалийн цогцолборт газрын ангиллаар, 
- Хөхнуур, Ташгайн таван нуур, Жаран тогооны тал А, Б, Мэнэнгийн цагаан хоолой, Халхын таван уул, Баяндун уул, Гүнгашууныхоолой, Сутай хайрхан уул, Улз голын эх, Зотол хаан уул, Дулаан хайрхан уулыг байгалийн нөөц газрын ангиллаар,
- Цагаан дэлийн агуй дурсгалт газрын ангиллаар Улсын тусгай хамгаалалтад авах УИХ-ын тогтоолын төслийг дэмжлээ. Дээрх 22 газрууд нь 9 аймгийн 29 сумын нутаг дэвсгэрийг хамарч байгаа бөгөөд Улсын тусгай хамгаалалтад авснаар талбайн хэмжээ 3.2 сая га-аар буюу нийт нутаг дэвсгэрт эзлэх хувь 2.1%-р нэмэгдэх юм.

Энэхүү дүгнэлт нь бусад альтернатив байгалийн нөхцөлүүдийг хамруулалгүй ботай адууны тодорхойгүй гарал үүслийг хэт дөвийлгөн авч үзжээ. Түүнчлэн энэ баталгаа нь өнөөгийн тахь адуу болон 20000 жилийн өмнөх Баруун европын агуй дахь тахийн сүг зурагтай хэрхэн адилхан байгааг тайлбарлах шаардлагатай.

Иймэрхүү эсрэг байр суурь бүхий дүгнэлт, хэлэлцүүлэг нь тахийг одоо дэлхий дээрх гэрийн адуутай хамааралгүй сүүлийн зэрлэг адуу гэдгийг өөрчилж чадахгүй юм.

Норвегийн судалгааны багийнхан Казакстан улсын төв хэсэг Торгей-н талд хулан сэргээн нутагшуулах ажлыг санаачлан эхлүүллээ. Тухайн бүс нутагт 1930 оноос хойш хулан устсан бөгөөд тус улсын өмнөд хэсэгт таслагдсан популяц үлдсэн  байсан юм. Энэ төслийн гол зорилго нь төв Азийн хулангийн тархалт нутгийг тэлэх түүнчлэн тухайн бүс нутагт засмал авто зам тавьж буй өнөө үед зэрлэг амьтдын нутагладаг газрыг хадгалан үлдэх ирээдүйд бөхөн, тахь нутагшуулахад хэрэгтэй алхам болж байгаа юм. Холбоос харах

‘ТАХЬ ЭХ НУТАГТАА’ гэрэл зургийн үзэсгэлэнг Улаанбаатар хотод Blue Mon галерейд 4-р сарын 14 ны баасан гаригт нээж өнгөрсөн 7 хоногийн турш нээж нийслэл хотынхоо иргэдэд өөрсдийн ажлын үр дүн, онцлогийг дэлгэн танилцууллаа. Биднийг дэмжин хамтран ажилласан Швейцарын хөгжлийн агентлаг, Чингис шар айраг ХХК болон үзэсгэлэнгийн туршид үзэгчдийг мэдээллээр ханган ажилласан Б.Батцэцэг, Б.Мяндсан, Улмаа нартаа их баярлалаа. зураг үзэх, мэдээлэл үзэх

Энэ жил Монголд тахь сэргээн нутагшуулсны 25 жилийн ой тохиож байгаа бөгөөд энэхүү ойг тэмдэглэх ажлын хүрээнд ОУ-ын Тахь Группээс 2017 оны 4-р сарын 15-20 ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотод Blue moon уран зургийн галерейд “ТАХЬ ЭХ НУТАГТАА” сэдэвтэй Зүүнгарын говьд нутагшуулж байгаа тахийн сүрэг болон тус бүс нутгийн онцлогийг харуулсан шилдэг зургуудаас бүрдсэн үзэсгэлэн, худлалдаа нээх гэж байгаа тул та бүхэн өргөнөөр хүрэлцэн очно уу.

Энэ өвөл Монгол орны ихэнх нутгаар цас ихтэй урт өвөл болж байгаа боловч Зүүнгарын говьд цасны хэмжээ ихгүй, хэвийн сайхан өвөл болж байна. Тахь болон бусад зэрлэг амьтад тогтвортой сайхан байгаа бөгөөд байгаль хамгаалагчид маань хариуцсан нутгаа эргэх, тахийн сүргийн ажиглалтаа тогтмол гүйцэтгэн ажиллаж байна.  

Олон Улсын Тахь Группын Ерөнхийлөгч ноён Рейнхад Шнидриг мөн нарийн бичгийн дарга Миржям Вурш нар  9-р сарын сүүлээр Тахийн тал болон Улаанбаатар хотод ажиллаа. Тэд Монголд ажиллах хугацаандаа говьд нутагшуулж байгаа тахийн төслийн үйл явц, өвөлжилтийн бэлтгэл ажлууд болон шинээр томилогдоод байгаа орон нутгийн удирдлагууд, Байгаль орчин аялал жуулчлалын сайдтай уулзан төслийн явц, харилцан хамтын ажиллагааны талаар санал солилцлоо.

Энэ 5-р сарын сүүлээр Зүүнгарын говийн тахийн сүрэг 17 унага болсон. Унаганы тоо цааш нэг дахин нэмэгдэх төлөвтэй байгаа.

Бидний хамтран зүтгэгч Б.Чинбат хүнд өвчний улмаас 2016 оны 5-р сарын 2 нд биднээ үүрд орхин одлоо. Б.Чинбат нь бүтээлч, аливаа ажилд нягт нямбай ханддаг, хамт олноо хошуучлан залуучуудад үлгэр дууриал үзүүлж, байгаль хамгаалагчдын дунд нэр хүндтэй, тайван уужуу,хүнлэг энэрэнгүй зан ааштай үлгэр жишээ тэргүүний сэхээтэн байлаа.

Талийгаачийн улс эх орон, байгаль хамгаалал, тухайлбал өөрийн нутгийн унаган амьтан тахийг эх нутагт нь сэргээн нутагшуулах буянт ажлын төлөө хийсэн бүх үйл хэрэг, таны ажилсаг хичээнгүй, хүнлэг, шударга зан чанар бидний сэтгэл зүрхэнд үүрд оршихболно.

Өнгөрсөн жил тахийн хашааны шонгууд үерийн усны улмаас хугарч төвийн хашаа нэлээдгүй эвдэрсэн байсан бөгөөд энэ жил дээрх хашаануудыг сэргээн засварлаж мөн Дархан газрын баруун хэсэг Тахийн усанд шинээр хашаа барилаа.

Зүүнгарын говийн тахийн сүргүүд хонины усны говиос өгсөн Таван толгой, Халтарын толгой орчим Бижийн голын сав дагуу байршин нутагшиж байгаа бөгөөд гүүнүүд хээл авалт 80 орчим хувьтай байна. 

Олон улсын Тахь группын ерөнхийлөгч ноён Reinhard Schnidrig, Монол дахь товчооны дарга Н.Энхсайхан, байгаль хамгаалагч Г.Нисэххүү, тахийн нөхөд сангийн дэмжигч ноён Peter Kistler нар Хятадын Шиньжян Уйгурь мужийн тахь нутагшуулах, үржүүлэх төвд айлчилж Жимсайрын тахь үржүүлгийн төвийг ОУТГ-т гишүүнээр элсэх, хамтран ажиллах санамж бичиг гарын үсэг зурлаа.

Олон улсын Тахь группын шинээр сонгогдсон ерөнхийлөгч ноён Reinhard Schnidrig, тахийн нөхөд сангийн дэмжигч ноён Peter Kistler нараас Швейцараас Монголд ирж ажиллан тахийн сүргүүдийн нутагшилт, өвөлжилтийн бэлтгэл ажил болон аймаг сум, орон нутгийн удирдлагуудтай уулзаж хамтран ажиллах талаар санал солилцлоо. Тэрээр Байгаль орчин ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын сайд Н.Батцэрэгтэй уулзан тахь нутагшуулах төслийн ирээдүйн төлөвлөгөөг танилцууллаа

2015 оноос МИУС-ын биологи, экологийн салбарийн оюутнууд ГИДЦГ-ын Б хэсэгт судалгааны дадлагын ажлаа тус сургуулийн багш доктор Д.Лхагвасүрэн, тахь нутагшуулах төвийн захирал, докторант О.Ганбаатар нарын удирдлага доор  хийж эхлээд байна. Экологийн 4-р ангийн оюутан М.Бат-Эрдэнэ Говийн их дархан цаазат Б хэсгийн Тахийн  морфологи буюу гадна шинж тэмдэгийн судалгаа, Экологийн 3-р ангийн оюутан Отгонбаатар Говын их дархан цаазат Б хэсгийн жижиг хөхтөны зүйлийн олон янз байдлын судалгаа, Экологийн 3-р ангийн оюутан Сэрчиннамжил Говын их дархан цаазат Б хэсгийн махчин шувуудын зүйлийн бүртгэлийн судалгааг тус тус гүйцэтгэж байна.Эдгэээр оюутнуудын дадлага, хээрийн судалгааны зардлыг Прагын амьтны хүрээлэнгээс санхүүжүүлж байгаа юм. 

Энэ 7-р сарын эхний долоо хоногийн ням гаригийн шөнө ГИДЦГ-ын Б хэсэг, Тахийн талийн тахь нутагшуулах төвд дөрвөн тахийн гүүг Европоос амжилттай тээвэрлэн авчирлаа Бүгд найрамдах Чех улсын Праг хотын амьтны хүрээлэн Чехийн цэргийн нисэх хүчинтэй хамтран тэдний агаарын хөлгийг Монгол тахь тээвэрлэн хүргэх ажлыг 2011 оноос амжилттай гүйцэтгэж ирсээр байна

Энэ жилийн тахийн тээвэрлэлт Монгол орны баруун хэсэгт хур бороо элбэг, зам харгуй эвдрэлтэй байгаагаас үүдэн өмнөх жилүүдийнхээс арай урт хугацаатай буюу 36 цаг тээвэрлэгдэж ирсэн боловч тахиуд мэнд сайн эх нутагтаа хүргэгдэж ирлээ.

Reinhard SchnidrigОлон улсын Тахь Группын шинэ ерөнхийлөгчөөр сонгогдоо. Тэрээр олон улсын нүүдлын зэрлэг амьтадыг хамгаалах конвенцид идэвхтай ажиллаж гишүүн бөгөөд Говийн Б хэсгийн дархан газрыг тус чиглэлээр олон улсын сүлжээнд хамруулж хамтран ажиллахад чухал нөлөөг үзүүлж ажиллах юм.

Thomas Pfisterer тус группын ерөнхийлөгчийн үүрэгт ажлаас чөлөөлөгдөж байгаа юм. Түүний ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байх хугацаанд байгаль хамгаалалд ардчилалыг хэрхэн хогдогдуулан ажиллаж болох, тахь сэргээн нутагшуулах, говийн хамгаалалттай нутгийг хамгаалахад улстөрийн бүсийн нутгийн хүчнүүдтэй хамтран амжилттай ажиллауж ирсэн. Ийтээс түүнийг тахь группын хүндэт ерөнхийлөгчөөр өргөмжилжээ.

2015 оны 4-р сарын 25 нд Олон улсын Тахь группын 2 гишүүн Цюрихын их сургуулийн мал эмнэлэгийн факультетийн хүндэт доктороор өргөмжлөгдлөө.

Доротее Штам нь Олон улсын Тахь группын хүндэт гишүүн Зүүнгарын говьд тахийг сэргээн нутагшуулах үйлсэд оруулсан хувь нэмрийг нь үнэлэн хүндэт доктороор өргөмжилжээ.

2014 оны сүүлээр Зүүнгарын говьд  113 толгой тахь нутагшиж байгаа бөгөөд 9 үржлийн сүрэг, 2 үрээний сүрэгт хуваагдаж байна. Энэ жил 22 унага онд мэнд орлоо.

Зуны улиралд сүргүүдийн бүтэц байрлал тогтворгүй үилжилт хөдөлгөөн ихтэй байсан боловч, намраас сүргүүд тогтвортой, ойр ойрхон зайд бэлчээрлэж байна. 

Монголчууд бид адууны өвөг энэ сайхан амьтан тахь адуугаа эх нутагт нь хайрлан хамгаалж, тоо толгойг нь нэмэгдүүлэх, байгальд биеэ даасан сүрэг бий болгоход санаачлага гаргаж, хамтран ажиллах шаардлагатай байгаа бөгөөд бидний хэсэг нөхөд “Тахийн нөхөд сан” байгуулж Монголын говьд тахь адууг  сэргээн нутагшуулах буянт үйлсийг дэмжихээр санаа нэгдэн ажиллаж эхэллээ. Таныг тахийн нөхөр болж манай үйл ажиллагаанд өөрийн хувь нэмрээ оруулан, бие сэтгэлээрээ  оролцох боломжтой болсныг  танд дуулгахад таатай байна. Биднийг туслан дэмжиж байдаг Чингэс шар айраг ХХК ны хамт олондоо баярлалаа. Идэвхтэй дэмжигч Петерт мөн талархал илэрхийлье

Ноён Фпистэрэр болон ОУТахь группын гишүүд Монгол улсад айлчлан ирж байгаа бөгөөд Хөвсгөл далайгаас эхлэн Тахийн тал хүртэл манай орны хойд, баруун хэсгээр аялахаар төлөвлөжээ. Айчлалынхаа хүрээнд тэрээр говийн тахь нутагшуулах төслийн үйл ажиллагаа болон хамгаалалттай нутгийн захирагаа, Говь-Алтай, Ховд аймгуудын удирдлага, болон ГИДЦГ-ын орчны бүсийн сумдын иргэд, дарга нартай уулзан санал бодлоо солилцох юм. Аялалынхаа төгсгөлд БОНХ-ын сайдтай уулзах бөгөөд Хустай нурууны БЦГ-т ч хүрэлцэн очихоор төлөвлөжээ

2014 онд Тахийн талд нутагшуулж байгаа тахийн сүрэг маш амжилттай өсөн нэмэгдэж байгаа бөгөөд 7-р сарын эхээр 3 тахийн гүүг Праг хотын амьтны хүрээлэнгээс тээвэрлэн авчирлаа. Энэ 3 гүүг жил орчим хугацаагаар тахь нутагшуулах төвийн дасгах хашаанд байлган ажиглах юм.

Зүүнгарын говийн тахийн сүрэгт энэ жил 7-р сарын дунд үеийн байдлаар 22 унага амжилттай бойжиж байгаа нь тахийн сүрэг тоо толгой нэмэгдэхэд багагүй амжилт юм.

2014 оны эхний унага 4-р сарын 16 ны өдөр мэндэлсэн бөгөөд одоо 12 унагатай болоод байна. Цааш мөн 10 гаруй гүү унагалах болно. Энэ жил Зүүнгарын тахийн сүрэг 100 гаруй толгой болж нэмэгдэнэ. 

5-р сарын эхээр Тахийн тал төслийн удирдлагууд Шинжаны тахь үржүүдгийн газар болон Каламайлын Нөөц газарт айлчлаад ганзага дүүрэн ажлын амжилттай ирлээ. Тус газруудтай тахь солицох, үржүүлэх тал дээр хамтран ажиллахаар тохирч, Жимсайрын тахь үржүүлгийн төв Олон улсын тахь группын гишүүн байгууллага болохоор шийдвэрлэлээ. 2015 оны 4-р сард 6 тахь авчрахаар төлөвлөлөө. 

Говь-Алтай аймгийн орон нутгийн музейн зэрлэг амьтдын болон тахь үзмэрийн буланг Швейцарын Чур хотын байгалын музейн дэмжлэгээр сэргээн сайжруулж, гэрэл зургийн үзэсгэлэн нээлээ. нээлтийн үйл ажиллагаанд орон нутгийн удирдлагууд идэвхтэй оролцлоо

Говийн Их Дархан газрын "Б" хэсгийн Тахь ус, Хонь усны баян бүрд нь 60 км зайтай оршдог ба энэ хооронд ямар нэгэн булаг, шанд, уст цэг байхгүй бөгөөд Хөдөөгийн Сэртэнгийн ард Улаанганга хэмээх газар Нарны өргүүртэй насосоор ажилдаг богино яндант өрөмдмөл худгийг БОНХЯ-ны санхүүжилтээр гаргаж, ашиглалтанд хүлээлгэн өглөө. Худгийн ус хөвнөөсөө доошоо 100 м урсаж гүнзгий тогтоол үүсгэжээ. Одоо энэхүү уст цэгийн орчимд 300 гаруй хулан идээшилж байлна. Говийн ховор ан амьтад, ялангуяа тахийн сүргийн хувьд ихээхэн ач холбогдолтой ажил боллоо. Энэхүү чухал ажлыг санаачилсан, санхүүжүүлсэн, гүйцэтгэсэн нийт хүмүүс талархал илэрхийлэе. 

Говийн их дархан газрын Б хэсэгт Говь-Алтай аймгийн Бугат, Тонхил, Ховд аймгийн Алтай, Үенч сумдын нутаг дэвсгэр хамардаг, ховор амьтдын өлгий нутаг билээ. Энд уугуул нутагтаа устсан тахь адууг 1992 оноос эхлэн сэргээн нутагшуулж байгаа бөгөөд 2013 оны жилийн эцсийн байдлаар 8 сүрэгт нийт 90 гаруй тоо толгой тахь нутагшуулж байна. Зүүнгарын говийн экосистемийг цогцооор нь хамаалах зорилгын үүднээс Говийн их дархан газрын Б хэсгийн хамгаалалтын хил заагийг өргөтгөх ажлыг өнгөрсөн онд эхлүүлээд байгаа бөгөөд орон нутаг хамгаалалтын захиргааны энэхүү саналыг идэвхтэй дэмжин шат шатны иргэдийн хурлаараа дэмжсэн бөгөөд одоо засгийн газар, УИХ -р хэлэлцүүлэн батлуулахаар ажиллаж байна.  Хамгаалалттай нутгийг өргөтгөх түүний нэр нэрийг оновчтой сонгон өгөх талаарх шинжлэх ухааны үндэслэлтэй дэлгэрэнгүйг дараах холбоосоор сонирхоорой.

Монгол орны баруун хязгаар Зүүнгарын говьд нутагшуулж байгаа тахийн сүрэг өвлийг өнтэй давж, тавтай сайхан хаваржиж байна. Одоогоор Тахийн тал, Хонин ус, Тахийн ус, Ёлхон усны говиудад цастай хүйтэвтэр хавар болж байгаа боловч тахиуд мэнд сайн байна. Энэ жил тахийн гүүнүүд 80 гаруй хувийн хээл авалттай байгаа. 

Зүүнгарын говь, Тахийн талд цас багатай сайхан өвөл болж байна. Нутагшуулж байгаа тахийн сүрэг говь нутагтаа дасан нутагшиж одоогоор хорогдолгүй мэнд өвөлжиж байна. Тахиудаа сайтар анхааран ажиллаж байгаа тахь нутагшуулах төвийн хамт олондоо удахгүй болох сар шинийн мэнд хүргэж ажил хөдөлмөрт нь амжилт хүсье.

О.Ганбаатар бол тахийн биологич. Дөнгөж их сургуулиа төгссөн 21-хэн настай судлаач ээжийнхээ захиасаар АНУ-д суралцах тэтгэлэгт хөтөлбөрөөс татгалзаж, багшийнхаа ятгалгаар эрс тэс уур амьсгалтай Монголын хамгийн өвөрмөц нутаг, баруун өмнөд хязгаарт 14 жилийн өмнө ирж байсан юм. Говийн Их Дархан Цаазат Газрын Б хэсгийн хамгаалалтын захиргааны дарга тэрээр Хөвсгөлийн уугуул хэрнээ говь нутагт уугуул зэрлэг адуунаас ч илүү нутагшиж, зэрлэг адууг хэнээс ч илүү маллах туршлагатай судлаач-адуучин болжээ. Nationalgeograpgic Mongolia-s үзэх

ГИДЦГ-ын Б хэсгийн мэргэжилтэн Н.Алтансүх "Байгаль орчин ногоон хөгжлийн яамны хүндэт жуух" бичгээр шагнагдлаа. Тэрээр тус байгууллагын ахлах мэргэжилтэн, санхүүгийн албыг хариуцан ажилладаг бөгөөд түүний байгаль хамгаалах болон тахийг нутагшуулах ажлыг төр үнэлэн шагнаж урамшууллаа. Алтансүхдээ цаашдын ажилд нь амжилт хүсье. 

ОУТГ-ын ерөнхийлөгч Thomas Pfisterer 2013 оны 10-р сард Монголд ажиллах хугацаандаа Монгол улсын ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, Байгаль Орчин Ногоон Хөгжлийн сайд С. Оюун нарт бараалхаж  тахь нутагшуулах, байгаль хамгаалах ажлынхаа талаар танилцуулан мэдээлэл хийж хамтран ажиллах талаар санал солилцлоо. 

Ингэж өргөтгөж хамгаалалтанд авснаар одоогийг хамгаалалттай нутгийн хилээс хойгуурх байгалыг хамгаалах, тэнд нутаглах тахь, хулан, хар сүүлт зээр тэдгээрийн амьдрах орчныг цогцоор хамгаалахад их ач холбогдорлтой бөгөөд олон улсын хил дамнасан хамгаалалттай нутаг бий болгох эхний алхам юм. 

Монгол улсын ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж 2013 оныг АРДЧИЛАЛЫН жил болгон зарласан ГИДЦГ-ын Б хэсгийн газар нутгийг өргөтгөн хамгаалалтанд авах ажлыг шууд ардчилалын зарчмаар хэрэгжүүлж байна. Иймийн тулд тус хамгаалалтын захиргааны дарга О.Ганбаатар газар нутгийг нэмж хамгаалалтанд авах асуудлыг нутгийн иргэд, баг, сумын иргэдийн дунд хэлэлцүүлэн улмаар аймгийн иргэдийн хурлаар уламжлуулан улсын их хурал танилцуулан шийдвэр гаргуулах хүртэлх шат дараалал бүхий ажлыг идэвхтэй хийн ажиллаж байна. 

Говийн Б хэсэгт нутагшиж байгаа тахийн популяц өөрийн нөхөн үржил болон гадаадаас тахь тээвэрлэн авчирч буй ажлын үр дүнд тоо толгой нь амжилттай өсөн нэмэгдэж байгаа бөгөөд 2010 оны өвлын хорогдлыг нөхөн өсөж байна. Одоогоор 90 гаруй тахь говь нутагтаа дасан нутагшиж байна. Зундаа тахийн сүргийн бүтэц нэлээд тогтворгүй өөрчлөгдөх боловч өвөлдөө харьцангуй тогтвортой байдаг. Бундан азаргатай сүрэг оддогоор Тахийн талд хамгийн том сүрэг бөгөөд 25 тахьтай. Заримдаа энэ сүрэг 2 хэсэгт хуваагдах боловч шаардлагатай үед эргэн нэгддэг.  2012 онд Европоос авчирсан 4 гүүг эрхэс азарга хураан авч сүрэг үүсгэсэн. Чонын нөлөөлөл тахийн талын унаганы мэнд үлдэхэд ихээхэн сөрөг нөлөөг үзүүлсээр л байна.

Dr. Jean Pierre Siegried Олон улсын тахь группыг үүсгэн байгуулагчдын нэг, хүндэт ерөнхийлөгч Jean-Pierre Siegried 2013 оны 10-р сарын 5 нд удтал хүндээр өвдөсний улмаас таалал төгслөө.  Түүний гэр бүл үр хүүхдэд олон улсын тахь группын хамт олноос гүн эмэгнэл илэрхийлж байна.

Та бурхны орондоо амгалан морилох болтугай!

Тахь группын хамт олон

GPS-ын дамжуулагч бүхий хүзүүвч зүүсэн тахийг шилжилт хөдөлгөөнийг үзэх

Чехийн хөгжил, хамтын ажиллагааны шугамаар Прагын амьтны хүрээлэнгээр дамжуулан ГИДЦГ-ын орчны бүс болох Биж багийн нийгэм эдийн засгийг дэмжих дэд төслүүдийг хэрэгжүүлж байна.

БНЧАУ-ын Прагын амьтны хүрээлэнгээс гурав дахь удаагаа 4 тахийг тээвэрлэн авчирлаа. Тахиудыг тээвэрлэсэн Чехийн цэргийн онгоц Ховд аймгийн Булган сумын нисэх буудалд газардсан бөгөөд Булганаас Тахийн тал хүртэл  200 гаруй км замд тахиудыг автомашинаар тээвэрлэсэн, тээвэрлэлт нийт 36 цаг үргэлжилсэн бөгөөд замын туршид тахиудын эрүүл мэндийн байдал сайн байсан. Праг хотын амтны хүрээлэн, Чехийн хөгжил хамтын ажиллагааны төсөл, Чех улсын элчин сайдын яам, Олон улсын тахь групп хамтран энэ тээвэрлэлтийг амжилттай зохион байгууллаа. дэлгэрэнгүй унших

Байгаль орчин ногоон хөгжлийн яамны сайд С.Оюунтай төслийн зохицуулагч ноён Хрис Вальцерь, судлаач доктор Петра Каченский, менежер Н.Энхсайхан нар уулзаж Тахийн талын тахь нутагшуулах төслийн үйл ажиллагааг танилцууллаа.

Өнгөрсөн жилд Чехийн Прагын амьтны хүрээлэнгээс авчирсан 4 тахь дасгах хашаанд өвөлжсөн бөгөөд саяхан нутгийн Эрхэс нэртэй азаргатай нийлүүлэгт орж шинэ сүрэг үүсгэн говийн чөлөөт бэлчээрт гарлаа. Уг сүрэг одоогоор Бижийн гол орчмоор нутаглаж байна. 

Говь-Алтай аймгийн Бугат сумын Биж баг тахийн талын тахь нутагшуулах төвөөс 10 орчим км зайтай байршдаг. Тахь нутагшуулах төвийнхөн бага сургуулийн сурагчдын байгуулсан “Тахь” клубын үйл ажиллагаа идэвхтэй дэмжин ажилладаг бөгөөд 5-р сарын сүүлээр говь нутагтай танилцах Эко аялалыг төвийн захирал О.Ганбаатар, мэргэжилтэн Н.Алтансүх нар зохион байгуулж, сурагчдад өөрсдийн ажлыг сонирхуулан тайлбарлаж танилцуулсан нь аялалд оролцсон сурагчид төдийгүй багш нар сонирхолтой байлаа. Энэ аялалыг Чехийн хөгжилхамтын ажиллагааны төслөөс ивээн тэтгэж явууллаа. 

Зүүнгарын говьд 4-р сарын дунд үеэс бэлчээр сэргэн, тахиуд ногоонд бүрэн цадсан бөгөөд одоогоор тахийн гүүнүүдийн унагалалт 80 гаруй хувьтай байна. Энэ жилийн анхны унага Номхон сүрэгт Таня гүүнээс гарсан бөгөөд одоогоор 12 унагатай байна.  

Өнгөрсөн 2-р сард Монгол улсын ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн санаачлагаар Японы Тама-ын амьтны хүрээлэнгрүү Европоос 3 тахь тээвэрлэн хүргэх ажил амжилттай хийгдсэн билээ. Эдгээр шинээр ирсэн тахиуд  сар гаруй хугацаанд мал эмнэлгийн хорио цээрийн хяналтанд байна.

Европын амьтны хүрээлэнгээс 3 тахийг Швейцарт Цюрих хотод цуглуулан 2013 оны 2-р сард Японы амьтны хүрээлэнрүү илгээлээ. Японд тахь бэлэглэх ажлыг Монгол улсын ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж санаачилсан бөгөөд ОУТГ гардан гүйцэтгэлээ. Эдгээр тахийн үр төл магадгүй Тама-аас Зүүнгарын говьд хүргэгдэн нутагших байх.

Өнгөрсөн өвөл Тахийн талд 12-р сард үргэлжилсэн цас ихээр оржь цасны зузаан нэлээд нэмэгдлээ. Талдаа 10-20  см, ууландаа хагас м орчим цасан бүрхүүл тогтлоо. Тахийн усны сүргийн хувьд ХААН азарга өнгөрсөн намар өөрийн эцэг Хөвсгөөс сүргийг булаан авсан боловч, ШАНДАСТ азарганд сүргээ булаалгалаа. Бусад сүргүүдэд ч бага зэрэг өөрчлөлт орж байна. Товч мэдээг харах

Өнгөрсөн 7-р сард Прагийн амьтны хүрээлэнгээс 4 тахийн гүүг Тахийн талд амжилттай тээвэрлэн авчирлаа. Эдгээр тахиудийн Европын ховор амьтан хамгаалах хөтөлбөрийн зөвлөмжийн дагуу тахийн сүргийг генийн олон янзын бий болгох зорилгын үүднээс сонгох авсан юм. 

2012 оны 6-р сарын 9 нд тахь нутагшуулах болон хамгаалалттай нутагтай оролцогч талуудын хамтарсан хурал боллоо. Хуралд оролцогчид байгаль хамгаалах төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой асуудлуудыг хэлэлцэж өөрсдийн оролцоо, туршлага хамтрах бололцоог хэлэлцлээ. Тайлан үзэх

2012 оны 6-р сарын 9 нд тахь нутагшуулах болон хамгаалалттай нутагтай оролцогч талуудын хамтарсан хурал боллоо. Хуралд оролцогчид байгаль хамгаалах төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой асуудлуудыг хэлэлцэж өөрсдийн оролцоо, туршлага хамтрах бололцоог хэлэлцлээ. Тайлан үзэх

2012 оны 5 сард Хятадын Жимсайрын тахь үржүүлгийн газраас 4 тахийн азарга Тахийн талд авчирсан. Энэ хоёр улс түүхэндээ анх удаа зэрлэг амьтан солилцож байгаа бөгөөд байгаль хамгаалах салбарт хамтран ажиллаж тус бүс нутагт тахийг нутагшуулах ажилд том дэмжлэг боллоо. зураг үзэх